وحدت وجود، گذار از تداخل وجودی و تشکیک خاصی بر پایه شواهد نقلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه دکتری فلسفه اسلامی، مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان، جامعةالمصطفی العالمیه

2 استادیار گروه کلام اسلامی، مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان، جامعةالمصطفی العالمیه

چکیده

وحدت شخصی وجود بدین‌معنا که حقیقت عینی و خارجی اصیل فقط یکی است و غیر آن چیزی نیست جز شئون و تجلیات غیرمستقل از آن، یکی از معارف بلند و عمیق در عرفان اسلامی است و البته با تفاسیر و موانع گوناگونی روبه‌رو شده است. یکی از موانع برای رسیدن به این دیدگاه متعالی، نظریه تداخل وجودی است. این نظریه بر آن است که وجود خداوند را متداخل در مواطن وجودی مخلوقات قرار دهد تا علاوه براینکه تمایز میان خالق و مخلوق شود، به عدم تناهی خداوند نیز اذعان نماید.
تقریر «تشکیک خاصی وجود» که درحقیقت یک وجود است، ولی دارای مراتب و کثرات گوناگون و ساری‌بودن وحدت در کثرت، به‌جهت تفسیرپذیری ویژه آن می‌تواند مانعی هرچند ضعیف برای رسیدن به وحدت وجود شود. در مقاله حاضر تلاش می‌شود علاوه بر تفسیر صحیح از «تشکیک خاصی» که روی دیگر وحدت شخصیه وجود است، با ادله عقلی و شواهد محکم قرآنی و روایی تأملی بر نظریه تداخل وجودی داشته باشیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity of Existence, a Passage Through Interpenetration of Existence and Specific Gradation according to Traditional Evidences

نویسندگان [English]

  • mohammadreza najafi 1
  • Sayyid Majid Musawi 2
1 A PhD student of Islamic philosophy, High Education Complex of Wisdom and Religious Studies, al-Mustafa International University, Qom, Iran / the author in charge
2 An assistant professor of Islamic theology group, High Education Complex of Wisdom and Religious Studies, al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

Personal unity of existence means that the concrete and real existence outside is merely one, i.e. there is nothing outside but the dependent manifestations and epiphanies of that one existence. This theory is one of the highest and deep doctrines of Islamic mysticism; it came across diverse interpretations and obstacles, though. One obstacle in the way of such a lofty doctrine is the theory of interpenetration of existence according to which Allah’s existence is interpenetrated with that of abodes of creatures so that while keeping the distance between the creator and the creatures, maintains the infinity of Allah Almighty.
The “specific gradation of existence” theory which says there is only one identical existence appearing in different states and various multiplicities i.e. unity is running through multiplicity, can be considered a weak obstacle to the personal unity of existence, for it is open to some particular interpretation.
In their efforts, the authors try not only to show the correct interpretation of the “specific gradation of existence” theory which is the other side of “personal unity of existence”, but also to take a critical look into the “interpenetrated existence” theory as per rational arguments and firm evidences from the Qur’an and traditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unity of existence
  • interpenetration of existence
  • specific gradation of existence
  • permeating unity
  1. *        قرآن کریم.

    1. ابن‌بابویه (صدوق)، محمد‌بن‌علی؛ الأمالی؛ چ6، تهران: کتابچى‏، 1376.
    2. ابن‌بابویه (صدوق)، محمد‌بن‌علی؛ التوحید؛ قم: سازمان انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه‏، 1398ق‏.
    3. ابن‌بابویه (صدوق)، محمد‌بن‌علی؛ من لایحضره‌الفقیه؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
    4. ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی؛ مهج‌الدعوات و منهج‌العبادات؛ قم: دارالذخائر، 1411ق.
    5. برقی، احمد‌بن‌محمد‌بن‌خالد؛ المحاسن؛ چ2، قم: دارالکتب‌الإسلامیه، 1371ق‏.
    6. جوادی آملی، عبدالله؛ تحریر تمهیدالقواعد (عین نضاخ)؛ تحقیق حمید پارسانیا؛ قم: إسراء، 1387.
    7. جوادی آملی، عبدالله؛ رحیق مختوم؛ چ3، قم: إسراء، 1386.
    8. حزاز رازی، علی‌بن‌محمد؛ کفایةالأثر فی‌النص علی‌الأئمة الأثنی عشر؛ قم: بیدار، 1401ق‏.
    9. دیلمی، حسن‌بن‌محمد؛ إرشادالقلوب إلی‌الصواب؛ قم: الشریف الرضی‏، 1412ق‏.
    10. شعیری، محمد‌بن‌محمد؛ جامع‌الأخبار؛ نجف: مطبعة حیدریه، [بی‌تا].
    11. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فی‌الأسفار العقلیة الأربعة؛ چ3، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی‏، 1981م‏.
    12. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ الشواهدالربوبیة فی مناهج‌السلوکیة؛ چ8، قم: بوستان کتاب، 1393.
    13. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ المشاعر؛ چ2، تهران: طهوری، 1363.
    14. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ تفسیر القرآن‌الکریم؛ قم: بیدار، 1366.
    15. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ سه رسائل فلسفى؛ تهران: حکمت، 1420ق‏.
    16. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم؛ شرح الهدایةالأثیریة؛ بیروت: مؤسسة التاریخ‌العربی‏، 1422ق.
    17. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ نهایةالحکمة؛ چ4، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1390.
    18. فیاضی، غلامرضا و حسن رمضانی؛ «تداخل موجودات و معیت قیومیه»، مجموعه مقالات سلسله نشست‌های علمی و کرسی نظریه‌پردازی مجمع عالی حکمت اسلامی؛ 1396، مندرجدر: http://hekmateislami.com.
    19. فیاضی، غلامرضا و حسن رمضانی؛ «عدم تناهی واجب تعالی؛ مفهوم، مبانی و نتایج»، سلسله نشست‌های علمی و کرسی نظریه‌پردازی مجمع عالی حکمت اسلامی؛ 1394، مندرج در: http://hekmateislami.com.
    20. فیض کاشانی، مرتضی؛ الوافی؛ اصفهان: [بی‌نا]، 1406ق.
    21. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
    22. مجلسی، محمدباقر؛ مرآةالعقول فی شرح أخبارالرسولˆ؛ چ2، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1404ق‏.
    23. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1398.
    24. مظفر، محمدرضا؛ أصول‌الفقه؛ قم: اسماعیلیان، 1383.
    25. مفید، محمد‌بن‌محمد؛ الإختصاص؛ قم: المؤتمرالعالمى، 1413ق.
    26. نبویان، سیدمحمدمهدی؛ جستارهایی در فلسفه اسلامی؛ قم: مجمع عالی حکمت، 1395.
    27. یزدان‌پناه، سیدیدالله؛ مبانی و اصول عرفان نظری؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1388.