برهان حرکت بر اثبات وجود خدا در آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه اسلامی مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان

2 استادیار گروه کلام اسلامی مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان

چکیده

برهان حرکت به‌خاطر اهمیتش از زمان ارسطو در فلسفه مطرح بود و در طول تاریخ به تقریرات متعدد درآمد؛ همان‌گونه که حرکت در طول تاریخ، تعاریف متعدد داشت، ولی ملاصدرا در این برهان تجدید نظر کرده، آن را هم ازلحاظ علت فاعلی و هم ازلحاظ علت غایی، تقریر نموده است. هر حرکتی نیازمند محرکی است که شیء را از قوّه به فعلیت خارج نماید. قرآن کریم دایره حرکت را از انسان به سایر موجودات ـ حتی جمادات ـ وسعت داده است؛ همان‌گونه که روایات از اهل‌بیت‰ بر وجود حرکت موجودات تأکید دارند. قرآن اثبات می‌کند که منشأ این حرکات در عالم، منزه از هرنوع حرکت بوده و او واجب‌الوجود است؛ مخصوصاً از حیث علت غایی حرکت که آیات مشتمل بر تسبیح موجودات بر آن، دلالت می‌کنند؛ چون تسبیح، حرکت شوقیه است به‌سمت خداوند متعال با دفع موانع؛ و از آنجا که موجودات عاشق وجود متعالی‌اند، پس تسبیح موجودات عبارت است از حرکت آنها به‌سمت کمال نهایی؛ چنان‌که روایات نیز به نحو دلالت واضح و صریح یا به نحو ضمنی برآن دلالت می‌کنند. روش به‌کار گرفته‌شده در نوشتار حاضر، توصفی و تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Argument from Motion for the Existence of God in Qur'an and Narrations

نویسندگان [English]

  • zavar hossein 1
  • mohammad rezapour 2
1 استادیار گروه فلسفه اسلامی مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان
2 استادیار گروه کلام اسلامی مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان
چکیده [English]

The Argument from Motion has held significant importance since the time of Aristotle and has been a central subject in philosophy. Throughout history, it has been formulated in various versions and interpretations. Just as motion has been defined in various ways throughout history, Mulla Sadra reinterpreted the argument from motion, presenting it in a renewed form. He articulated the argument both in terms of the efficient cause (‘illat fā‘ilī) and the final cause (‘illat ghā’ī). The Holy Qur'an affirms that every motion requires a mover -an agent that brings a thing from potentiality into actuality. It expands the scope of motion beyond humans to include all beings, even inanimate objects; Just as the narrations from the Ahl al-Bayt (PBUT) emphasize the existence of motion within all beings. The Qur'an establishes that the source of all motion in the universe is entirely free from any form of motion itself. This source is the Necessary Being (Wājib al-Wujūd); Especially in terms of the final cause of motion, the Qur'anic verses that speak of the glorification (tasbīḥ) by all beings point to this truth. Tasbīḥ is understood as a motion of longing (ḥarakat shawqīyah) toward God Almighty, involving the removal of obstacles. Since all beings are innately in love with the Supreme Existence, their glorification is essentially their movement toward their ultimate perfection. Similarly, the narrations (ḥadīths) either explicitly or implicitly affirm this understanding.
The method employed in this study is descriptive and analytical.

کلیدواژه‌ها [English]

  • argument from Motion
  • glorification of beings
  • Necessary Being
  • substantial motion
  • Holy Qur'an
  • hadiths

مراجع

  1. *        قرآن کریم.

    **   نهج‌البلاغه.

    *** صحیفه سجادیه.

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبداللّه؛ کتاب الشفاء؛ قم: کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفیŠ، 1405ق.
    2. بحرانی، میثم‌بن‌علی؛ مصباح‌السالکین؛ مشهد: مرکز تحقیقات اسلامی، 1375.
    3. حائری یزدی، مهدی؛ شرح أصول کافی (کتاب‌العقل والجهل و کتاب التوحید)؛ تقریر پرویز بویان؛ تهران: مؤسسه انتشارات حکمت، 1433ق.
    4. رازی، فخرالدین؛ تفسیر کبیر؛ بیروت: دارالفکر، 1981م.
    5. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ المفردات فی غریب‌القرآن؛ تحقیق صفوان الداودی؛ دمشق: دارالقلم، 1412ق.
    6. زمخشری، محمود‌بن‌عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض‌التنزیل؛ تحقیق احمد مصطفی حسین؛ بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
    7. شجاعی، محمد؛ معاد؛ تحقیق محمدرضا کاشفی؛ تهران: مرکز فکر جوان، 1386.
    8. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم؛ أسفار أربعه؛ تعلیقه علامه طباطبایی و هادی سبزواری؛ بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی، 1981م.
    9. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم؛ الشواهدالربوبیة فی‌المناهج السلوکیة؛ تحقیق جلال‌الدین آشتیانی، تعلیق ملاهادی سبزواری؛ قم: بوستان کتاب، 1394.
    10. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم؛ تفسیر القرآن‌الکریم‌؛ قم: بیدار، 1366.
    11. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم؛ شرح أصول کافی‌؛ تحقیق محمد خواجوى؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1383.
    12. صدرالدین شیرازى، محمد‌بن‌ابراهیم؛ مبدأ و معاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
    13. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: منشورات اسماعیلیان، 1371.
    14. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ نهایةالحکمة؛ تحقیق عباس علی زارعی؛ قم: مؤسسة النشرالإسلامی، 1422ق.
    15. طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت: مؤسسة أعلمی للمطبوعات، 1995م.
    16. طوسی، نصیرالدین؛ شرح الإشارات والتنبیهات لإبن‌سینا؛ قم: بوستان کتاب، 1375.
    17. فارابی، ابونصر؛ رسائل؛ تحقیق عبدالرحمن بدوی؛ لیبی : منشورات الجامعة اللیبیة، 1973م.
    18. کریمی، مهدی؛ «بازاندیشی در تقریرهای مختلف از راز تسبیح کائنات»، فلسفه دین؛ ش34، بهار ۱۳۹۷، ص251ـ274.
    19. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب؛ اصول کافی؛ تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی؛ تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
    20. مازندرانی، ملاصالح؛ شرح أصول‌الکافی؛ تعلیق میرزا ابوالحسن شعرانی؛ قم: دار إحیاء التراث‌العربی، 2000م.
    21. مکارم شیرازی، ناصر؛ الأمثل فی تفسیر کتاب‌اللّه المنزل؛ قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌ابی‌طالب†، 1379.
    22. مکارم شیرازی، ناصر؛ نفحات‌القرآن؛ قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌ابی‌طالب†، 1426ق.
    23. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ قم: مدرسة الإمام علی‌بن‌ابی‌طالب†، 1374.
    24. نیشابوری، مسلم‌بن‌حجاج؛ الجامع‌الصحیح؛ تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی؛ بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی، [بی‌تا].
دو فصلنامه تخصصی حکمت وحیانی
دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 2
اردیبهشت 1403
صفحه 105-132

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار